Τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις που συνοδεύουν την ψυχική υγεία, καθώς και η έλλειψη ενημέρωσης μπορούν να διαμορφώσουν ένα κοινωνικό στίγμα γύρω από τις ψυχικές διαταραχές, με αποτέλεσμα πολλά άτομα, ενώ υποφέρουν, να διστάζουν να ζητήσουν βοήθεια. Η κατάρριψη των μύθων που επικρατούν γύρω από τις ψυχικές διαταραχές είναι πολύ σημαντική, προκειμένου να εξαλειφθούν τα κοινωνικά στερεότυπα.
1. Μύθος: Οι ψυχικές διαταραχές δεν είναι στη πραγματικότητα ασθένειες, όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης ή τα καρδιακά νοσήματα.
Αλήθεια: Οι ψυχικές διαταραχές χρήζουν ιατρικής αντιμετώπισης, ακριβώς όπως και οι σωματικές ασθένειες. Απλά, ενώ για την πλειοψηφία των σωματικών ασθενειών, τα συμπτώματα είναι τις περισσότερες φορές προφανή και υπάρχει μια κάπως προβλέψιμη θεραπευτική πορεία, στις ψυχικές διαταραχές τα συμπτώματα δεν είναι πάντα τόσο προφανή, ενώ πολλές φορές μπορεί να υπάρχουν συχνές υποτροπές. Θα λέγαμε λοιπόν ότι η ψυχική υγεία είναι το ίδιο σημαντική με την σωματική υγεία, απλά χρειάζεται διαφορετική μεταχείριση, καθώς το μυαλό δεν λειτουργεί ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που λειτουργεί και το σώμα.
2. Μύθος: Οι ψυχικές διαταραχές οφείλονται σε αδυναμία του χαρακτήρα. Τα άτομα που υποφέρουν από ψυχικές διαταραχές θα μπορούσαν να απαλλαγούν από τα συμπτώματά τους αν το ήθελαν πραγματικά.
Αλήθεια: Οι ψυχικές διαταραχές δεν οφείλονται στη τεμπελιά ή την αδυναμία του χαρακτήρα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μια διαταραχή στην ανάπτυξη της προσωπικότητας μπορεί να λειτουργήσει ως προδιαθεσικός παράγοντας για την ανάπτυξη ψυχικών διαταραχών. Όμως κοινή θέση της ψυχιατρικής είναι ότι οι ψυχικές ασθένειες οφείλονται σε συνδυασμό βιολογικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων που εντέλει εμφανίζονται με ανάπτυξη συμπτωμάτων.
3. Μύθος: Εάν κάποιος έχει μια ψυχική διαταραχή μπορεί να την αντιμετωπίσει μόνος του. Η επίσκεψη σε ειδικό ψυχικής υγείας είναι δείγμα αδυναμίας.
Αλήθεια: Οι περισσότεροι άνθρωποι όταν αντιμετωπίζουν δυσκολίες χρησιμοποιούν πιο παραδοσιακούς μηχανισμούς αντιμετώπισης, όπως συνάντηση με φίλους, περιπάτους, βιβλία αυτοβοήθειας, περισσότερη δουλειά. Όλα αυτά μπορεί όντως να είναι βοηθητικά, όταν τα προβλήματα είναι ήπια. Όταν όμως τα προβλήματα γίνουν μεγάλα παρά τις προσπάθειες σας να τα αντιμετωπίσετε, αυτό είναι ένα σίγουρο σημάδι ότι χρειάζεστε επιπλέον βοήθεια. Αυτό δεν σαν κάνει αδύναμους ή άβουλους. Φανταστείτε τον εαυτό σας να παίζει βόλεϊ και να τραυματίζετε το δάκτυλο σας. Πονάει πολύ, αλλά σκέφτεστε ότι μάλλον πάθατε διάστρεμμα και αποφασίζετε να το δείτε μόνοι σας: παρακολουθείτε τη ζημιά, βάζετε πάγο κτλ. Σε λίγες μέρες, αν χειροτερέψει και μελανιάσει, θα αρχίσετε να αναρωτιέστε. Θα το συζητήσετε με κάποιον δικό σας. Θα πάτε στον γιατρό, θα βγάλετε ακτινογραφία. Είστε αδύναμο άτομο επειδή ζητήσατε βοήθεια για τον τραυματισμό σας; Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται να πάνε στον γιατρό, αλλά το κάνουν προκειμένου να αντιμετωπίσουν κάτι χειρότερο. Τα προβλήματα ψυχικής υγείας δεν διαφέρουν. Μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε χειρότερες καταστάσεις αν δεν αντιμετωπιστούν.
4. Μύθος: Τα άτομα με σοβαρές ψυχικές διαταραχές είναι επικίνδυνα και βίαια.
Αλήθεια: Οι περιπτώσεις εκδήλωσης βίαιης συμπεριφοράς από άτομα που έχουν κάποια ψυχική διαταραχή δεν είναι περισσότερες από αυτές που συναντά κανείς στον γενικό πληθυσμό. Η επιθετική συμπεριφορά κάποιων ατόμων με σοβαρές ψυχικές διαταραχές οφείλεται κυρίως στη μη λήψη φαρμακευτικής αγωγής.
5. Μύθος:Οι ψυχικές διαταραχές είναι σπάνιες.
Αλήθεια: Περίπου 1 στα 4 άτομα θα παρουσιάσει κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας σε κάποια στιγμή της ζωής του, ανεξαρτήτου φύλου, ηλικίας, οικογενειακής και κοινωνικής κατάστασης.
6. Μύθος:Η κατάθλιψη είναι μια φυσιολογική κατάσταση για τους ηλικιωμένους.
Αλήθεια: Η κατάθλιψη δεν αποτελεί μια φυσιολογική κατάσταση για τους ηλικιωμένους. Όταν εκδηλώνεται, τα συμπτώματα είναι: έλλειψη ενδιαφέροντος για καθημερινές δραστηριότητες, διαταραχές ύπνου, όρεξης και μνήμης. Στα άτομα άνω των 60 ετών, είναι σημαντικό να γίνει η διαφορική διάγνωση από τις διαταραχές μνήμης και των άλλων γνωστικών λειτουργιών. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό οι συγγενείς να αναγνωρίζουν τις όποιες δυσκολίες και να αναζητούν βοήθεια από ειδικούς ψυχικής υγείας.
7. Μύθος: Τα προβλήματα ψυχικής υγείας δεν επηρεάζουν τα παιδιά και τους εφήβους.
Αλήθεια: Τα παιδιά και οι έφηβοι μπορούν εξίσου να εκδηλώσουν σοβαρές ψυχικές διαταραχές. Ιδιαίτερα στην ευάλωτη ηλικιακή περίοδο της εφηβείας, τα προβλήματα ψυχικής υγείας μπορούν να συνυπάρχουν με αυτοκτονικό ιδεασμό, όποτε και χρειάζεται να αντιμετωπιστούν έγκαιρα. Οποιαδήποτε κουβέντα γύρω από την αυτοκτονία πρέπει σε κάθε περίπτωση να λαμβάνεται σοβαρά.
8. Μύθος:Οι ψυχικές διαταραχές είναι το αποτέλεσμα κακής διαπαιδαγώγησης.
Αλήθεια: Δεν υπάρχουν δεδομένα που να αποδεικνύουν ότι το οικογενειακό περιβάλλον, η ελλιπής διαπαιδαγώγηση ή η κακή ανατροφή οδηγούν σε προβλήματα ψυχικής υγείας. Τα ερευνητικά στοιχεία αποδεικνύουν ότι οι ψυχικές διαταραχές είναι πολυπαραγοντικές.
9. Μύθος: Όταν κάποιος υποφέρει από κάποιο πρόβλημα ψυχικής διαταραχής, μπορεί απλά να απευθυνθεί στον οικογενειακό γενικό ιατρό.
· Αλήθεια: Είναι συνηθισμένο το φαινόμενο να απευθύνεται κάποιος στον οικογενειακό γιατρό λόγω άγχους, δυσφορίας, διαταραγμένου ύπνου καθώς και άλλων συμπτωμάτων. Ο γιατρός είναι υποχρεωμένος να αποκλείσει την οργανική αιτία και αφού είναι πεπεισμένος πια ότι πρόκειται για υπόβαθρο ψυχικής παθολογίας, συνήθως ή υποτιμά το πρόβλημα («δεν είναι τίποτα, άγχος είναι») ή θα προτείνει κάποια ηρεμιστική φα (τύπου Xanax. Tavor κτλ) που βοηθούν το άτομο πρόσκαιρα ενώ αυξάνουν τον κίνδυνο εξάρτησης και ανοχής του ατόμου στο φάρμακο. Οι ψυχίατροι είναι οι αρμόδιοι ειδικοί γιατροί για την αντιμετώπιση ψυχικών νοσημάτων, και άρα οι οικογενειακοί γιατροί πρέπει να παραπέμπουν σε αυτούς. Πολλοί είναι οι άνθρωποι που φοβούμενοι το στίγμα του ψυχικού νοσήματος και υποτιμώντας την ένταση του προβλήματος που αντιμετωπίζουν, αποφεύγουν τον ψυχίατρο και καταφεύγουν σε ψυχολόγο. Η αλήθεια όμως είναι ότι όταν ένα άτομο υπολειτουργεί σε προσωπικό, οικογενειακό και επαγγελματικό επίπεδο, συνήθως το νόσημα είναι σε μέτρια προς έντονη βαρύτητα και μπορεί να χρειαστεί η φα προκειμένου να «μαλακώσουν» τα συμπτώματα και να τεθούν οι βάσεις για τη θετική εξέλιξη της θεραπείας. Η μη χορήγηση φαρμάκου σε περίπτωση που η ένταση της ασθένειας το επιβάλλει, ισοδυναμεί με παράταση της ψυχικής νόσου και υπονομεύει τη τελική έκβαση της θεραπείας Από την άλλη, η επίσκεψη σε ψυχίατρο δε συνδέεται κατ’ ανάγκη με χορήγηση φαρμάκου.
Παναγιώτα Τούμπα
Κλινική ψυχολόγος
Επιστημονικά υπεύθυνη
ΚΜΨΥ ΝΑ Κυκλάδων
Comments