Οι ψυχωσικές διαταραχές περιλαμβάνουν χρόνιες ψυχικές διαταραχές, που έχουν σαν κύριο χαρακτηριστικό τους τη διαταραχή αντίληψης της πραγματικότητας. Διαχωρίζονται ως προς την κλινική τους εικόνα σε:

1. Σχιζοφρένεια

2. Βραχείας διάρκειας ψυχωσικό επεισόδιο

3. Οξύ ψυχωσικό επεισόδιο

4. Ψυχωσική διαταραχή οφειλόμενη σε ιατρική κατάσταση

5. Ψυχωσική διαταραχή οφειλόμενη σε ουσίες

6. Σχιζοσυναισθηματική διαταραχή

7. Παραληρηματική διαταραχή

8. Κατατονία σχετιζόμενη με άλλη ψυχική διαταραχή

9. Κατατονική διαταραχή οφειλόμενη σε άλλη ιατρική κατάσταση

10. Επιλόχεια ψύχωση

 

Μιλώντας για τη σχιζοφρένεια, πρόκειται για μια ψυχική διαταραχή που προσβάλλει πολλές ψυχικές λειτουργίες. Επηρεάζεται η σκέψη, η αντίληψη, το συναίσθημα, η αίσθηση του εαυτού, η βούληση, η λειτουργικότητα του ατόμου και η σχέση του με τον εξωτερικό κόσμο.

​

1. Σκέψη: το άτομο έχει παραληρηματικές ιδέες. Πρόκειται για εξωπραγματικές πεποιθήσεις που έχει το άτομο και οι οποίες δεν επηρεάζονται από λογικά επιχειρήματα. Τέτοιες θα μπορούσαν να είναι:  

• ιδέες μεταβίβασης ή εκπομπής σκέψης (το άτομο πιστεύει ότι οι σκέψεις του εκπέμπονται προς τα έξω και έτσι μπορούν οι άλλοι να τις ακούσουν)

• ιδέες ελέγχου της σκέψης από εξωτερικές δυνάμεις («ένα κομπιούτερ βάζει αυτές τις σκέψεις στο κεφάλι μου»)

• ιδέες τοποθέτησης σκέψης από άλλους (οι άλλοι βάζουν σκέψεις στο μυαλό του ατόμου)

• ιδέες συσχέτισης και δίωξης («η αστυνομία με κυνηγάει»)

• ιδέες ζηλοτυπίας (το άτομο πιστεύει ότι ο/η σύντροφος του τον/την απατά)

• ιδέες θρησκευτικού περιεχομένου (το άτομο ακούει τον Θεό ή κάποιον άγιο που τον/την  καθοδηγεί και του/της υπαγορεύει πώς να συμπεριφερθεί)

• ιδέες μεγαλείου (το άτομο πιστεύει ότι έχει κάποιες ιδιαίτερες δυνάμεις ή κάποια αποστολή να σώσει τον κόσμο)

• ιδέες σεξουαλικού περιεχομένου (το άτομο πιστεύει ότι το βιάζουν ή ότι το παρενοχλούν)

• ιδέες επιβολής πράξεων (το άτομο πιστεύει ότι το ανάγκασαν να «προβεί» σε κάποιες ενέργειες).

  Αναφορικά με τη σκέψη,  το άτομο  συχνά χάνει τον ειρμό της και μπορεί μερικές φορές να φτάσει να γίνει ασυνάρτητο και ο λόγος του να είναι αποδιοργανωμένος.

  Ο λόγος του ατόμου που έχει σχιζοφρένεια είναι φτωχός, η σκέψη του είναι πολλές φορές άκαμπτη και συγκεκριμένη, ενώ πολλές φορές μπορεί να έχει ανακοπή της σκέψης του ή να δημιουργήσει δικές του λέξεις.​

​

  2. Αντίληψη: το άτομο εμφανίζει ψευδαισθήσεις. Πρόκειται για την παρουσία αισθητηριακών εμπειριών που έχει το άτομο, χωρίς να υπάρχει το ανάλογο ερέθισμα.    Αυτές μπορεί να είναι:

• ακουστικές: είναι οι πιο συχνές ψευδαισθήσεις και μπορεί να είναι ήχοι,  θόρυβοι ή  φωνές που προέρχονται μέσα από το κεφάλι του  ατόμου ή από έξω και που είτε τον/την  σχολιάζουν είτε εφόσον είναι περισσότερες από μια συζητούν μεταξύ τους (διάλογος) ή του/της δίνουν εντολές. Οι φωνές που του/της δίνουν εντολές είναι οι πιο επικίνδυνες γιατί μπορεί να τον/την  διατάξουν να κάνει κακό στον εαυτό του/της ή σε άλλους. Οι φωνές είναι παρούσες για πολλές μέρες ή εβδομάδες, είτε συνέχεια, είτε κατά διαστήματα.

• οπτικές: το άτομο βλέπει πράγματα ή καταστάσεις που δεν υπάρχουν στην πραγματικότητα.

• οσφρητικές: το άτομο μυρίζει πράγματα που οι υπόλοιποι άνθρωποι δεν βιώνουν ως πραγματικά.

• απτικές: το άτομο νιώθει ότι ακουμπάει κάτι/ κάποιον που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει.

• γευστικές: το άτομο πιστεύει ότι γεύεται κάτι που δεν υπάρχει (πχ δηλητήριο στο φαγητό κτλ).

• σωματικές ψευδαισθήσεις: το άτομο έχει μια λαθεμένη αντίληψη κάποιας αίσθησης που αφορά στο σώμα και τη σωματική του εικόνα (πχ σε σχέση με το σχήμα, το μέγεθος, τη σύσταση ή τη λειτουργία των μελών του σώματος). Μπορεί επίσης να έχει ψευδαισθήσεις ότι το σώμα του κινείται (κιναισθητικές ψευδαισθήσεις).

 

  3.Συναίσθημα: συχνά το συναίσθημα του ατόμου στη σχιζοφρένεια είναι αμβλύ (έχει μειωθεί η ένταση του συναισθήματος) ή επίπεδο (πλήρης απουσία κάθε ένδειξης συναισθήματος). Επίσης, πολύ συχνά το συναίσθημα είναι απρόσφορο (δηλαδή δεν ταιριάζουν με την ατμόσφαιρα αυτού που συζητάμε πχ το άτομο μιλάει με αδιαφορία για έναν θάνατο στην οικογένεια ή μπορεί να γελά ανόητα ενώ μιλάει για σοβαρά θέματα).

​

  4. Βούληση: το άτομο χάνει σε κάποιο βαθμό την αυτόνομη και στοχοκατευθυνόμενη πρωτοβουλία, γεγονός που επηρεάζει την ικανότητα του για εργασία και για παραγωγική λειτουργία. Δεν δείχνει ενδιαφέρον ή φαίνεται ανίκανο να ακολουθήσει κάποιες ενέργειες μέχρι να έχουν μια λογική κατάληξη. Επίσης, δυσκολεύεται να επιλέξει ανάμεσα σε εναλλακτικές.

​

  5. Σχέση με τον εξωτερικό κόσμο: συχνά υπάρχει δυσκολία στις διαπροσωπικές σχέσεις. Το άτομο αποσύρεται κοινωνικά.

 

  Τα παραπάνω χαρακτηριστικά συμπτώματα της σχιζοφρένειας διαχωρίζονται σε θετικά και αρνητικά.

  Θετικά είναι τα συμπτώματα που εμφανίζονται ως υπερβολή ή παρέκκλιση των φυσιολογικών λειτουργιών, όπως:

• Παραληρηματικές ιδέες

• Ψευδαισθήσεις

• Αποδιοργανωμένος λόγος

• Αποδιοργανωμένη ή κατατονική συμπεριφορά

• Παράξενες πεποιθήσεις ή μαγική σκέψη

• Πίστη σε μαγικές ικανότητες

• Τηλεπάθεια, «έκτη αίσθηση»

• Ιδέες συσχέτισης

• Ιδιόρρυθμη συμπεριφορά (πχ το άτομο μαζεύει σκουπίδια ή μιλάει μόνο του)

 

  Αρνητικά είναι τα συμπτώματα που εμφανίζονται σαν μείωση ή έλλειψη των φυσιολογικών λειτουργιών, όπως:

• Κοινωνική απομόνωση ή απόσυρση

• Έλλειψη πρωτοβουλίας

• Έλλειψη ενδιαφερόντων ή ενεργητικότητας

• Ελάττωση της ομιλητικότητας

• Αδιαφορία για τη σωματική υγιεινή ή την υγιεινή του χώρου

• Δυσκολία ή ανικανότητα σε επαγγελματικό και κοινωνικό επίπεδο

 

 Η αυτοκτονία, οι απόπειρες αυτοκτονίας και ο αυτοκτονικός ιδεασμός  είναι συχνό γνώρισμα της κλινικής εικόνας των ατόμων που πάσχουν από σχιζοφρένεια, είτε λόγω κατάθλιψης που εμφανίζεται στη πορεία της διαταραχής, είτε σαν υπακοή σε αυτοκαταστροφικές ψευδαισθήσεις ή παραληρηματικές ιδέες.

​

  Η σχιζοφρένεια βρίσκεται παντού, σε κάθε μέρος του κόσμου και σε κάθε πολιτισμό. Εμφανίζεται περίπου στο 1% του γενικού πληθυσμού και αφορά εξίσου άνδρες και γυναίκες, κυρίως μέχρι την ηλικία των 35 ετών. Δεν μπορούμε να  προβλέψουμε με ακρίβεια ποιοι σχιζοφρενικοί ασθενείς θα ακολουθήσουν μια πορεία προοδευτικής επιδείνωσης και ποιοι θα σταθεροποιηθούν ή θα βελτιωθούν. Παρ’ όλα αυτά, μερικοί παράγοντες έχουν αποδειχθεί ότι επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά την πρόγνωση της και την πορεία της. 

​

 Καλοί προγνωστικοί παράγοντες που επηρεάζουν θετικά την πορεία της σχιζοφρένειας είναι οι παρακάτω:

• Φυσιολογική προνοσηρή προσωπικότητα

• Οξεία έναρξη του ψυχωσικού επεισοδίου

• Όψιμη ηλικία έναρξης

• Γυναικείο φύλο

• Παρουσία εκλυτικών γεγονότων ή γεγονότων ζωής

• Συνυπάρχουσα συναισθηματική διαταραχή

• Σύντομη διάρκεια των συμπτωμάτων της ενεργού φάσης της σχιζοφρένειας

• Καλή λειτουργικότητα του ατόμου ανάμεσα στα επεισόδια της διαταραχής

• Απουσία αρνητικών/ υπολειμματικών συμπτωμάτων

• Απουσία γνωστικής έκπτωσης

• Απουσία οικογενειακού ιστορικού σχιζοφρένειας

• Οικογενειακό ιστορικό συναισθηματικής διαταραχής

• Καλή ανταπόκριση και συνέχιση της θεραπεία

 

  Η θεραπεία της σχιζοφρένειας βασίζεται κατά κύριο λόγο στην αντιψυχωσική φαρμακευτική αγωγή. Αν και δεν μπορεί να θεραπεύσει πλήρως την διαταραχή, μπορεί να βελτιώσει ή να ελαττώσει τα συμπτώματα (κυρίως τα θετικά) και να αντιμετωπίσει τυχόν υποτροπές του πάσχοντος. Παρ’ όλα αυτά, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι ενώ η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να αντιμετωπίσει τη ψυχωτική σύγχυση, την αποδιοργάνωση, τις παραληρητικές ιδέες, τις ψευδαισθήσεις (δηλαδή τα θετικά συμπτώματα), εντούτοις μπορεί να επηρεάσει πολύ λίγο τα αρνητικά συμπτώματα, δηλαδή την κοινωνική απόσυρση και την αβουλία, με εξαίρεση ίσως κάποια νεότερα αντιψυχωσικά. Για την αντιμετώπιση της σχιζοφρένειας είναι απαραίτητη η τακτική, συστηματική παρακολούθηση από ψυχίατρο, ο οποίος θα είναι ενήμερος για την κλινική εικόνα και τη κατάσταση του ασθενούς.Συνδυαστικά με τη φαρμακευτική αγωγή, βοηθητική και απαραίτητη είναι επίσης η υποστηρικτική ατομική ή ομαδική ψυχοθεραπεία, η ψυχοεκπαίδευση του ατόμου που στοχεύει στην απόκτηση εναισθησίας γύρω από την ασθένειά του και τη πρόληψη υποτροπών, καθώς και η οικογενειακή θεραπεία, που στοχεύει στη βελτίωση των δεξιοτήτων επικοινωνίας της οικογένειας με τον ασθενή.

​

  Η άγνοια γύρω από τη φύση της διαταραχής οδηγεί συχνά στο συναίσθημα του φόβου, της ντροπής και κατ’ επέκταση στον κοινωνικό στιγματισμό των ατόμων που νοσούν. Πολύ συχνά παρατηρείται τα άτομα που πάσχουν από σχιζοφρένεια να θεωρούνται από τη κοινή γνώμη ή να προβάλλονται από τα ΜΜΕ ως «επικίνδυνα». Η άρση του κοινωνικού στιγματισμού μπορεί να προέλθει μόνο μέσω της ενημέρωσης και της εκπαίδευσης, μέσα από τα ΜΜΕ και τα επιστημονικά συνέδρια.

​