Συναισθηματικές Διαταραχές

Οι Διαταραχές της Διάθεσης (ή συναισθηματικές διαταραχές) αναφέρονται σε διαταραχή της συναισθηματικής διάθεσης του ατόμου. Η διάθεση του ατόμου διακρίνεται στη καταθλιπτική και στην ευφορική, συμπεριλαμβανόμενης και της λειτουργικής και της παθολογικής έκφρασης τους. Η λειτουργική έκφραση του συναισθήματος είναι ο τρόπος που βιώνει το συναίσθημα ένας μέσος άνθρωπος, ο οποίος δεν πάσχει από κάποια ψυχική διαταραχή. Η παθολογική έκφραση του συναισθήματος υπάρχει όταν το βίωμα του ατόμου παρουσιάσει οποιαδήποτε απόκλιση από το φυσιολογικό, δυσκολεύοντας έτσι τη λειτουργικότητα και τη καθημερινότητα του.

Οι συναισθηματικές διαταραχές διακρίνονται ως προς τη κλινική τους εικόνα σε:

1. Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή

2. Δυσθυμική Διαταραχή

3. Κυκλοθυμική Διαταραχή

4. Καταθλιπτική Διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς

5. Διπολική Διαταραχή

6. Διαταραχή της Διάθεσης οφειλόμενη σε γενική ιατρική κατάσταση

7. Διαταραχή της Διάθεσης προκαλούμενη από ουσίες

8. Διαταραχή της Διάθεσης μη προσδιοριζόμενη αλλιώς

ΜΕΙΖΩΝ ΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ: Προκειμένου να τεθεί η διάγνωση της, σύμφωνα με το DSM-V, θα πρέπει να πληρούνται τα ακόλουθα διαγνωστικά κριτήρια:

Α. Πέντε (ή περισσότερα) από τα παρακάτω συμπτώματα υπάρχουν για διάστημα 2 εβδομάδων και αντιπροσωπεύουν μια αλλαγή στη προηγούμενη λειτουργικότητα του ατόμου. Τουλάχιστον ένα από τα συμπτώματα είναι: είτε 1. Καταθλιπτική διάθεση, είτε 2. Απώλεια του ενδιαφέροντος ή της ευχαρίστησης.

1. καταθλιπτική διάθεση στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν κάθε μέρα, όπως φαίνεται είτε με υποκειμενική αναφορά, είτε με τις παρατηρήσεις άλλων. Σε παιδιά και σε εφήβους μπορεί να είναι ευερέθιστη διάθεση.

2. έντονη ελάττωση του ενδιαφέροντος ή της ευχαρίστησης σε όλες ή σχεδόν όλες τις δραστηριότητες στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν κάθε μέρα, όπως φαίνεται είτε με υποκειμενική εκτίμηση, είτε με τις παρατηρήσεις άλλων.

3. σημαντική απώλεια βάρους όταν δεν κάνει δίαιτα ή αύξηση βάρους ή ελάττωση ή αύξηση της όρεξης σχεδόν κάθε μέρα.

4. Αυπνία ή υπερυπνία σχεδόν κάθε μέρα.

5. ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση σχεδόν κάθε μέρα, που την παρατηρούν άλλοι και που δεν είναι απλά υποκειμενικά αισθήματα ανησυχίας ή επιβράδυνσης.

6. κόπωση ή απώλεια ενεργητικότητας/ ενέργειας σχεδόν κάθε μέρα.

7. αισθήματα αναξιότητας ή υπερβολικής ή απρόσφορης ενοχής σχεδόν κάθε μέρα.

8. ελαττωμένη ικανότητα του ατόμου να σκεφτεί ή να συγκεντρωθεί ή αναποφασιστικότητα σχεδόν κάθε μέρα.

9. επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου (όχι μόνο φόβος θανάτου), επαναλαμβανόμενος αυτοκτονικός ιδεασμός χωρίς κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο ή μια απόπειρα αυτοκτονίας ή ένα συγκεκριμένο σχέδιο για αυτοκτονία.

Β. Τα συμπτώματα δεν πληρούν τα κριτήρια για Μεικτό Επεισόδιο.

Γ. Τα συμπτώματα προκαλούν κλινικά σημαντικό άγχος ή έκπτωση της λειτουργικότητας στον κοινωνικό και επαγγελματικό τομέα ή σε άλλους σημαντικούς τομείς της λειτουργικότητας.

ΜΑΝΙΑΚΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ: Προκειμένου να τεθεί η διάγνωσή του, σύμφωνα με το DSM-V, θα πρέπει να πληρούνται τα ακόλουθα διαγνωστικά κριτήρια:

Α. Μια σαφής περίοδος με διάρκεια τουλάχιστον 1 εβδομάδα (ή με οποιαδήποτε διάρκεια αν είναι απαραίτητη η νοσηλεία σε νοσοκομείο), κατά την οποία η συναισθηματική διάθεση του ατόμου είναι παθολογικά και επίμονα ανεβασμένη, διαχυτική ή ευερέθιστη.

Β. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου 3 ή περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα έχουν επιμείνει (ή 4 αν η διάθεση είναι μόνο ευερέθιστη) και είναι παρόντα σε σημαντικό βαθμό:

1. έντονη αυτοεκτίμηση ή ιδέες μεγαλείου.

2. μειωμένη ανάγκη για ύπνο.

3. πιο ομιλητικός από το συνηθισμένο ή εξαναγκασμός για συνέχιση της ομιλίας.

4. ιδεοφυγή ή αίσθηση ότι οι σκέψεις καλπάζουν.

5. διάσπαση της προσοχής.

6. αυξημένη δραστηριότητα προς κάποιο στόχο (είτε κοινωνικά, στην εργασία ή στο σχολείο, είτε σεξουαλικά) ή ψυχοκινητική διέγερση.

7. υπερβολική ενασχόληση με ευχάριστες δραστηριότητες που έχουν μεγάλες πιθανότητες για οδυνηρές συνέπειες.

Γ. Τα συμπτώματα δεν πληρούν τα κριτήρια για Μεικτό Επεισόδιο.

Δ. Η διαταραχή της διάθεσης είναι αρκετά σοβαρή, ώστε να προκαλέσει έντονη έκπτωση στην επαγγελματική λειτουργικότητα ή στις συνηθισμένες κοινωνικές δραστηριότητες ή στις σχέσεις με τους άλλους ή να κάνει απαραίτητη τη νοσηλεία για να προληφθεί η ζημιά προς τον εαυτό του ή τους άλλους ή υπάρχουν ψυχωτικά στοιχεία.

Ε. Τα συμπτώματα δεν οφείλονται στα άμεσα φυσιολογικά αποτελέσματα της δράσης μιας ουσίας (πχ κατάχρηση ουσίας, φάρμακο ή άλλη θεραπεία) ή μιας γενικής ιατρικής κατάστασης (πχ υπερθυρεοειδισμός).

ΥΠΟΜΑΝΙΑΚΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ: Για τη διάγνωση του θα πρέπει να πληρούνται τα ακόλουθα κριτήρια, σύμφωνα με το DSM-V:

Α. Μια σαφής περίοδος, διάρκειας τουλάχιστον 4 ολόκληρων ημερών με συναισθηματική διάθεση επίμονα ανεβασμένη, διαχυτική ή ευερέθιστη, που είναι διαφορετική από τη συνηθισμένη μη καταθλιπτική διάθεση του ατόμου.

Β. Κατά της διάρκειας της περιόδου αυτής, 3 (ή περισσότερα) από τα παρακάτω συμπτώματα έχουν επιμείνει (4 αν η διάθεση είναι μόνο ευερέθιστη) και είναι παρόντα σε σημαντικό βαθμό:

1. έντονη αυτοεκτίμηση ή ιδέες μεγαλείου.

2. μειωμένη ανάγκη για ύπνο.

3. πιο ομιλητικός από το συνηθισμένο ή εξαναγκασμός για συνέχιση της ομιλίας.

4. ιδεοφυγή ή υποκειμενική αίσθηση ότι οι σκέψεις τρέχουν.

5. διάσπαση της προσοχής.

7. υπερβολική ενασχόληση με ευχάριστες δραστηριότητες που έχουν μεγάλες πιθανότητες για οδυνηρές συνέπειες.

Γ. Το επεισόδιο συνοδεύεται από μια αναμφίβολη αλλαγή στη συνηθισμένη λειτουργικότητα του ατόμου, όπως ήταν χωρίς συμπτώματα.

Δ. Η διαταραχή της διάθεσης και η αλλαγή της λειτουργικότητας έχουν παρατηρηθεί από άλλους.

Ε. Το επεισόδιο δεν είναι αρκετά σοβαρό ώστε να προκαλέσει έντονη έκπτωση στη κοινωνική ή επαγγελματική λειτουργικότητα ή να κάνει απαραίτητη τη νοσηλεία και δεν υπάρχουν ψυχωτικά στοιχεία.

ΣΤ. Τα συμπτώματα δεν οφείλονται στα άμεσα φυσιολογικά αποτελέσματα της δράσης μιας ουσίας (πχ κατάχρηση ουσίας, φάρμακο ή άλλη θεραπεία) ή μιας γενικής ιατρικής κατάστασης (πχ υπερθυρεοειδισμός).

ΔΙΠΟΛΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ: Πρόκειται για ψυχική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από ακραίες συναισθηματικές διαθέσεις: έξαρση και κατάθλιψη. Στη τυπική της μορφή, το άτομο που πάσχει από διπολική διαταραχή περνά από κύκλους ή φάσεις έντονης μανίας που εναλλάσσονται με κύκλους ή φάσεις βαθιάς κατάθλιψης. Ουσιαστικά όμως, η διπολική διαταραχή περιλαμβάνει ένα φάσμα κλινικών εικόνων που ποικίλλουν στην ένταση, στη συχνότητα και στη μορφή. Τα καταθλιπτικά επεισόδια της διπολικής διαταραχής είναι ίδια με αυτά που βιώνει ένα άτομο που πάσχει απλά από καταθλιπτική διαταραχή. Επομένως, το διακριτικό στοιχείο της διπολικής διαταραχής είναι η έξαρση. Αυτή περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα συναισθηματικών διαθέσεων, από τις φυσιολογικές καταστάσεις της ευφορίας και της χαράς μέχρι τις παθολογικές καταστάσεις της υπομανίας και της μανίας. Ο όρος μανία υποδηλώνει υπέρμετρη έξαρση, υπερκινητικότητα, διέγερση, επιταχυμένο ρυθμό ομιλίας και πολύ συχνά διαταραγμένη σκέψη. Ο όρος υπομανία αναφέρεται σε μια παρόμοια κατάσταση, αλλά όχι τόσο βαριά ή τόσο έντονη όπως η μανία.

Τα συμπτώματα της μανίας και της υπομανίας είναι:

Διαταραχή της συναισθηματικής διάθεσης (από την ευφορία στην ευερεθιστότητα) και γρήγορη εναλλαγή στη διάθεση σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.
Έντονη αυτοεκτίμηση ή ιδέες μεγαλείου.
Μειωμένη ανάγκη για ύπνο.
Πολύ γρήγορο πέρασμα από το ένα θέμα στο άλλο, κάνοντας δύσκολη την επικοινωνία με τους άλλους.
Ομιλία λόγου τόσο γρήγορη που καθιστά δύσκολη τη κατανόηση όλων των λέξεων.
Διάσπαση της προσοχής από άσχετα εξωτερικά ερεθίσματα.
Αυξημένη δραστηριότητα/ υπερκινητικότητα (κινητική ανησυχία, υπερβολική εμπλοκή σε όλους τους τομείς).
Υπερβολική ενασχόληση με δραστηριότητες που μπορεί να έχουν οδυνηρές συνέπειες.
Υπερφαγία.
Αυξημένη ερωτική επιθυμία.
Παραληρητικές ιδέες και ψευδαισθήσεις.

Το άτομο που πάσχει από διπολική διαταραχή συνήθως πρωτοεμφανίζει ένα μανιακό επεισόδιο και στη συνέχεια υπάρχουν διάφορες πιθανότητες για τις ακόλουθες φάσεις. Για τον λόγο αυτό, η διπολική διαταραχή διακρίνεται σε διαφορετικούς υποτύπους:

1. Διπολική διαταραχή τύπου Ι: χαρακτηρίζεται από εναλλαγές επεισοδίων μανίας και κατάθλιψης, όπου μεσολαβούν διαστήματα φυσιολογικής λειτουργικότητας.

2. Διπολική διαταραχή τύπου ΙΙ: είναι λιγότερη σοβαρή από τη διπολική διαταραχή τύπου Ι. Η περίοδος της μανίας δεν είναι τόσο έντονη και τα επεισόδια ονομάζονται υπομανιακά. Επίσης, οι περίοδοι κατάθλιψης διαρκούν περισσότερο από τις περιόδους της υπομανίας.

3. Διπολική διαταραχή με ταχείες εναλλαγές φάσεων: σε διάστημα 12 μηνών μπορεί να εκδηλώνονται 4 ή και περισσότερα επεισόδια μανιακά ή καταθλιπτικά.

4. Κυκλοθυμική διαταραχή: είναι μια ήπια μορφή της διπολικής διαταραχής. Το άτομο μπορεί πάλι να παρουσιάσει αποδιοργανωμένη σκέψη ή συμπεριφορά, αλλά τα συμπτώματα της κατάθλιψης και της μανίας δεν είναι τόσο έντονα όπως στους άλλους τύπους της διπολικής διαταραχής.