Τα ψυχιατρικά φάρμακα αποτελούν ένα ισχυρό εργαλείο για τη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών. Οι συνέπειες των σοβαρών ψυχικών διαταραχών μπορεί να είναι τόσο σοβαρές για το άτομο που πάσχει, ώστε η φαρμακευτική τους αντιμετώπιση όταν χρειάζεται (πολλές φορές σε συνδυασμό και με ψυχοεκπαιδευτικού και ψυχοθεραπευτικού τύπου προσεγγίσεις) κρίνεται αναγκαία. Δεν είναι όμως λίγες οι φορές που ως επαγγελματίες ψυχικής υγείας, ερχόμαστε αντιμέτωποι με ερωτήματα που υπάρχουν γύρω από τη χρήση των ψυχιατρικών φαρμάκων και τις συνέπειές τους, με αποτέλεσμα τον στιγματισμό των ατόμων που τα λαμβάνουν. Ποιες είναι τα πιο συνηθισμένα ερωτήματα των ατόμων για τα ψυχιατρικά φάρμακα;
1. Τι είδους φάρμακα συνταγογραφούν οι ψυχίατροι;
Τα ψυχιατρικά φάρμακα χωρίζονται στις εξής βασικές κατηγορίες:
· Αντικαταθλιπτικά (με κύρια ένδειξη την αντιμετώπιση της κατάθλιψης)
· Αγχολυτικά ( με κύρια ένδειξη την αντιμετώπιση του άγχους)
· Αντιψυχωσικά (με κύρια ένδειξη την αντιμετώπιση ψυχικών διαταραχών, όπως η σχιζοφρένεια και η διπολική διαταραχή)
· Σταθεροποιητές της διάθεσης ( με κύρια ένδειξη την πρόληψη των μεταπτώσεων σε μανία ή κατάθλιψη στη διπολική διαταραχή)
· Υπνωτικά (με κύρια ένδειξη την αντιμετώπιση της αυπνίας)
· Διεγερτικά (με κύρια ένδειξη την αντιμετώπιση της ναρκοληψίας και άλλων υπερυπνιών, καθώς και την διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας)
Σε κάθε κατηγορία φαρμάκου έχουν βρεθεί και χρήσεις εκτός των αρχικών τους ενδείξεων, όπου σε αυτές τις περιπτώσεις τροποποιείται η δοσολογία. Αυτό σημαίνει ότι ο ψυχίατρος μπορεί να συνταγογραφήσει πχ ένα αντικαταθλιπτικό φάρμακο σε ένα άτομο που δεν πάσχει από κατάθλιψη, ένα αντιψυχωσικό φάρμακο σε κάποιον που δεν έχει ψύχωση, έναν σταθεροποιητή της διάθεσης σε κάποιον που δεν πάσχει από διπολική διαταραχή κτλ.
2. Πώς λειτουργούν τα ψυχιατρικά φάρμακα;
Όλα τα ψυχιατρικά φάρμακα δρουν μέσω της αλλαγής των επιπέδων ενός η περισσότερων νευροδιαβιβαστών (οι οποίοι είναι οι χημικοί αγγελιοφόροι του εγκεφάλου).
3. Μπορεί να αλλάξει την προσωπικότητά μου η χρήση ψυχιατρικών φαρμάκων;
Τα ψυχιατρικά φάρμακα δεν μπορούν να αλλάξουν την προσωπικότητά σας ή το ποιος/ποια είστε. Η αγωγή βοηθάει στη βελτίωση των κλινικών συμπτωμάτων, όπως άγχος, καταθλιπτική διάθεση, παραληρηματικές ιδέες, ψευδαισθήσεις, ακραίες συναισθηματικές διακυμάνσεις, ευρεθιστότητα κτλ.
4. Είναι τα ψυχιατρικά φάρμακα εθιστικά;
Οι κατηγορίες των ψυχιατρικών φαρμάκων που προκαλούν εξάρτηση είναι τα αγχολυτικά, τα υπνωτικά και τα διεγερτικά, τα οποία όμως όταν λαμβάνονται υπό την επίβλεψη ενός ειδικού, μπορούν να είναι ασφαλή και χωρίς μακροχρόνιες επιπτώσεις. Οι υπόλοιπες κατηγορίες φαρμάκων δεν προκαλούν καμία φυσική εξάρτηση, παρ’ όλα αυτά κάθε φάρμακο που λαμβάνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα θα πρέπει να διακόπτεται βαθμιαία.
5. Μπορώ να καταναλώνω αλκοόλ όταν λαμβάνω ψυχιατρικά φάρμακα;
Σε γενικές γραμμές, όταν κανείς λαμβάνει θεραπευτική αγωγή, δεν πρέπει να καταναλώνει αλκοόλ. Στη περίπτωση των ψυχιατρικών φαρμάκων, η κατανάλωση αλκοόλ επιπρόσθετα υποβαθμίζει τη θεραπευτική τους ικανότητα, οπότε χρειάζεται κανείς να είναι προσεκτικός στη χρήση του.
6. Όποιος λαμβάνει ψυχιατρική φαρμακευτική αγωγή σημαίνει ότι είναι αδύναμος στο να αντιμετωπίσει μόνος του τα προβλήματά του;
Τα ψυχιατρικά φάρμακα αντιμετωπίζουν τις ψυχικές διαταραχές, οι οποίες χρήζουν φαρμακοθεραπείας, όπως πολλές από τις σωματικές ασθένειες. Με τον ίδιο τρόπο που θα μπορούσε ένα άτομο να νοσήσει από ένα πρόβλημα σωματικής υγείας, έτσι μπορεί να νοσήσει και η σκέψη του ή το συναίσθημά του και στη περίπτωση μιας ψυχικής διαταραχής η φαρμακευτική αγωγή κρίνεται αναγκαία.
7. Σταμάτησα να παίρνω την αντικαταθλιπτική μου αγωγή όταν ένιωσα καλύτερα και τα συμπτώματά μου επανήλθαν μετά από λίγο καιρό. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να λαμβάνω εφ’ όρου ζωής την αγωγή και ότι τα φάρμακα μου προκαλούν εξάρτηση;
Όταν τα αντικαταθλιπτικά διακόπτονται σε πολύ αρχικό στάδιο της θεραπείας, τότε η υποτροπή μπορεί να είναι συχνή. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα (μετά το πέρας των 6 μηνών), ο ψυχίατρος μπορεί να προτείνει τη σταδιακή διακοπή του αντικαταθλιπτικού. Όταν όμως τα καταθλιπτικά συμπτώματα είναι χρόνια ή υπάρχουν συχνές υποτροπές, τότε κρίνεται αναγκαία μια θεραπεία συντήρησης.
8. Χρειάζομαι μόνο κάποιον για να μιλήσω και έχω καταλάβει ότι οι ψυχίατροι δίνουν με ευκολία φάρμακα σε όποιον τους επισκέπτεται.
Οι ψυχίατροι είναι ειδικοί στη διάγνωση, αξιολόγηση και θεραπεία των ψυχικών διαταραχών, και επομένως μπορούν να εκτιμήσουν το πότε χρειάζεται η χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής. Παράλληλα, έχουν εκπαιδευτεί σε διάφορα είδη ψυχοθεραπείας, την οποία χρησιμοποιούν παράλληλα ή και χωρίς την συνταγογράφηση φαρμάκων. Σε αρκετές περιπτώσεις, οι ψυχίατροι συνεργάζονται με ειδικά εκπαιδευμένους ψυχολόγους, παρέχοντας ταυτόχρονα και παρακολούθηση φαρμακευτικής αγωγής και προσεγγίσεις ψυχοθεραπευτικού και ψυχοεκπαιδευτικού τύπου για το καλύτερο θεραπευτικό αποτέλεσμα.
9. Γιατί χρειάζομαι να δω τον ψυχίατρο; Δεν μπορεί ο παθολόγος ή ο γενικός ιατρός να μου συνταγογραφήσει τη ψυχιατρική φαρμακευτική αγωγή;
Ο ψυχίατρος είναι ο ειδικός γιατρός για τη ψυχική υγεία και τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται. Η συνταγογράφηση των ψυχιατρικών φαρμάκων απαιτεί την εκτίμηση και την αξιολόγηση του πλήρους ιστορικού του ασθενούς και της κλινικής του εικόνας.
Χρειάζεται να έχετε στο μυαλό σας ότι τα ψυχιατρικά φάρμακα είναι αποτελεσματικά στη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών, αλλά η πορεία σοβαρών ψυχικών διαταραχών μπορεί να είναι χρόνια και να ακολουθείται από υποτροπές, όπως και σε αρκετές σωματικές ασθένειες. Ο συνδυασμός φαρμακοθεραπείας με ψυχοεκπαιδευτικού τύπου συνεδρίες μπορεί να φέρει καλύτερο θεραπευτικό αποτέλεσμα για το πάσχον άτομο.
Παναγιώτα Τούμπα
Κλινική ψυχολόγος