ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΟΧΙΑΚΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ;

 Καθώς ο χειμώνας μπαίνει και οι μέρες μικραίνουν, πολλοί άνθρωποι παρατηρούν μια αλλαγή στη διάθεση τους. Αρχίζουν να νιώθουν κακόκεφα, χωρίς ιδιαίτερη διάθεση και ενέργεια, κάτι που συχνά ονομάζουν ως «φθινοπωρινή θλίψη».

Αρκεί όμως μια απλή έλλειψη διάθεσης για να χαρακτηρισθεί όλη αυτή η κατάσταση ως Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή (ΕΣΔ); Η απάντηση είναι πως όχι.

 Η Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή (ΕΣΔ- Seasonal Affective Disorder SAD) είναι κάτι περισσότερο από το να νιώθει κανείς απλά «κακόκεφος», επειδή μικραίνει η διάρκεια της ημέρας και μειώνεται η έκθεσή του στο ηλιακό φώς. Αντίθετα, η Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή είναι μια μορφή κατάθλιψης, κατά την οποία το άτομο που υποφέρει από αυτήν εμφανίζει επίμονα και διάχυτα συμπτώματα της κατάθλιψης, ακολουθώντας ένα εποχιακό «μοτίβο», ως επί το πλείστον κατά τη διάρκεια όλου του χειμώνα. Ο όρος Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή πρωτοεμφανίσθηκε το 1985. Η τυπική ηλικία έναρξης της διαταραχής είναι τα 20 έτη, ενώ είναι πιο συχνή στις γυναίκες, απ’ ότι στους άνδρες. Για την διάγνωση της ΕΣΔ, δεν υπάρχει συγκεκριμένο διαγνωστικό εργαλείο. Η διάγνωση γίνεται μέσα από τη σωστή λήψη ιστορικού των εποχιακών καταθλίψεων που παρουσιάζει το άτομο. Σε αρκετές έρευνες, έχει παρατηρηθεί ότι υπάρχει οικογενειακό ιστορικό κατάθλιψης ή αλκοολισμού σε συγγενείς πρώτου βαθμού ατόμων που πάσχουν από ΕΣΔ, επομένως πιθανόν η διαταραχή να σχετίζεται με κάποια γενετική προδιάθεση. Προκειμένου να διαγνωσθεί ένα άτομο ότι πάσχει από ΕΣΔ, θα πρέπει να έχει παρουσιάσει καταθλιπτικά επεισόδια κατά τη διάρκεια των τελευταίων 2 χειμερινών περιόδων, και όχι στη διάρκεια όλου του έτους.

 Συμπτώματα: Ένα από τα πιο συχνά συμπτώματα της ΕΣΔ είναι το αίσθημα λύπης, θυμού ή ευερεθιστότητας που έχει το άτομο για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν κάθε μέρα. Το άτομο χάνει το ενδιαφέρον του για δραστηριότητες που το ευχαριστούσαν, νιώθει συχνά κουρασμένο και παρουσιάζει δυσκολία στη συγκέντρωση. Μπορεί επίσης να παρουσιάσει διαταραχές ύπνου (συνήθως υπερυπνία και υπνηλία καθόλη τη διάρκεια της ημέρας) και είναι πιθανόν να οδηγηθεί σε υπερφαγία και κατά συνέπεια σε αυξημένη πρόσληψη βάρους. Είναι πολύ συχνό φαινόμενο το άτομο να επιθυμεί συνεχώς να καταναλώνει υδατάνθρακες στη διατροφή του. Η Εποχική Συναισθηματική Διαταραχή μπορεί να οδηγήσει ακόμη σε ένα γενικότερο αίσθημα απελπισίας, ενοχής και αναξιότητας, καθώς και σε σκέψεις για αυτοκτονία.

 Ο ρόλος του ηλιακού φωτός: Η ΕΣΔ εμφανίζεται κυρίως κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα, όπου υπάρχουν μειωμένα επίπεδα του ηλιακού φωτός. Το γεγονός αυτό, ιδιαίτερα στις χώρες που ζουν μακριά από τον ισημερινό, μπορεί να διαταράξει το εσωτερικό βιολογικό ρολόι του ατόμου, επηρεάζοντας τα επίπεδα μελατονίνης και σεροτονίνης στο σώμα του- δύο ορμόνες που σχετίζονται με τον ύπνο και τη διάθεση. Σε ένα μικρό αριθμό περιπτώσεων, η υποτροπή εμφανίζεται την άνοιξη και το καλοκαίρι, αντί για τους χειμερινούς μήνες. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η καταθλιπτική συμπτωματολογία μπορεί να χαρακτηρίζεται από αϋπνία, μειωμένη όρεξη και απώλεια βάρους, άγχος και διέγερση.

 Θεραπεία: Πολλοί ειδικοί συστήνουν την έκθεση στο ηλιακό φώς προκειμένου να βελτιωθούν τα συμπτώματα της Εποχιακής Συναισθηματικής Διαταραχής. Όταν αυτό δεν είναι δυνατόν, όπως σε χώρες που δεν υπάρχει φυσικό ηλιακό φως, τότε μπορεί να συστηθεί η έκθεση σε τεχνητό φως, το λεγόμενο «κουτί φωτός», το οποίο μιμείται το φυσικό υπαίθριο φως εκπέμποντας ένα υπεριώδες φως ευρέος φάσματος. Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες της έκθεσης στο «κουτί φωτός» περιλαμβάνουν πονοκέφαλο, πόνο στα μάτια, ναυτία και αϋπνία. Παρ΄όλα αυτά, για μερικούς ανθρώπους τα συμπτώματα της κατάθλιψης είναι πιθανόν να είναι αρκετά σοβαρά, επηρεάζοντας τη λειτουργικότητα και τη καθημερινότητα τους. Στις περιπτώσεις αυτές, κρίνεται απαραίτητη η αντικαταθλιπτική φαρμακευτική αγωγή, καθώς και η ψυχοθεραπεία.

 Αυτό-φροντίδα: Η τακτική σωματική άσκηση, οι υγιείς συνήθειες ύπνου με έναν σταθερό κύκλο ύπνου/ αφύπνισης, η υγιεινή διατροφή, ο περιορισμός κατανάλωσης καφεΐνης και ζαχαρούχων τροφών, η βόλτα στην ύπαιθρο, ιδιαίτερα τις ηλιόλουστες ημέρες, είναι μερικές από τις τεχνικές αυτό-φροντίδας που μπορεί να βοηθήσουν υποστηρικτικά το άτομο που υποφέρει από ΕΣΔ.

Παναγιώτα Τούμπα

Κλινική Ψυχολόγος

---