Πώς μπορούν οι εκπαιδευτικοί να στηρίξουν το παιδί και τον έφηβο που πενθεί; - ΄Β μέρος.

   Η παρέμβαση στους εκπαιδευτικούς του σχολείου που βιώνει κάποια απώλεια έχει δύο πτυχές. Περιλαμβάνει τόσο την ατομική φροντίδα των ίδιων των εκπαιδευτικών στην περίπτωση που ο θρήνος τους αφορά (βιώνουν επίσης την απώλεια), όσο και την εκτενή ενημέρωση τους για τις μεταβλητές της διεργασίας του πένθους.

  Το εκπαιδευτικό προσωπικό θα πρέπει να γνωρίζει ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένος τρόπος και χρόνος που να ορίζει τη διεργασία του πένθους των παιδιών. Η εκδήλωση του θρήνου είναι πιθανό να γίνει και με έμμεσο τρόπο ενώ έχει σημασία να θυμόμαστε ότι τα παιδιά δυσκολεύονται να ζητήσουν βοήθεια. Όσον αφορά το χρονικό πλαίσιο της διεργασίας, αυτό χαρακτηρίζεται από τη μεγάλη διάρκεια και την περιοδικότητα των εκδηλώσεων. Το παιδί είναι δυνατόν να θρηνεί για μακρά περίοδο ενώ είναι πιθανόν να επέρχεται η υποτροπή και όταν ακόμη μοιάζει να έχει παρέλθει η διεργασία.

   Στην κατεύθυνση αυτή οι εκπαιδευτικοί πρέπει να γνωρίζουν επαρκώς τις ανάγκες του πενθούντος παιδιού. Το παιδί κατά τη διεργασία του θρήνου έχει ανάγκη:

· Να κατανοήσει τι συνέβη.

· Να μπορέσει να εκφράσει τα συναισθήματά του.

· Να διατηρήσει ζωντανή την ανάμνηση του αγαπημένου του προσώπου.

· Να δέχεται στήριξη από το περιβάλλον του.

   Παράλληλα οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να είναι έτοιμοι να αναγνωρίσουν τις εκδηλώσεις εκείνες που θα προκύψουν ως αποτέλεσμα ενός θανάτου στο περιβάλλον των παιδιών. Ο θάνατός ενός αγαπημένου προσώπου είναι δυνατόν να έχει τις εξής άμεσες επιπτώσεις στην καθημερινότητα του παιδιού:

§ Μειωμένη σχολική επίδοση.

§ Απόσυρση λόγω των συναισθημάτων θλίψης αλλά και της ανάμνησης του θανόντος.

§ Φοβία αποχωρισμού από το οικογενειακό περιβάλλον που θα έχει ως αντίκτυπο την συσώρρευση απουσιών.

§ Σωματικά συμπτώματα (πονοκέφαλοι, στομαχικές ενοχλήσεις, εξάντληση από την αϋπνια κ.α.)

§ Αλλαγές στη συμπεριφορά που θα χαρακτηρίζονται από ευερεθιστότητα, εκδραματίσεις και ριψοκίνδυνες συμπεριφορές. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται η παρενόχληση συμμαθητών και η χρήση ουσιών.

   Σε κάθε περίπτωση το σχολικό περιβάλλον οφείλει να έχει γνώση όλων των αντιδράσεων που σχετίζονται με τη διεργασία του θρήνου των παιδιών ώστε να έχει τη δυνατότητα να απαντά επαρκώς στις ανάγκες των μαθητών. Βέβαια είναι πιθανό σε πολλές περιπτώσεις οι συμπεριφορές των παιδιών να υπερβαίνουν τα όρια της διεργασίας και να χρήζουν επισταμένης φροντίδας. Για το λόγο αυτό οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας και οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να επαγρυπνούν για να διαγιγνώσκουν έγκαιρα ανησυχητικές συμπεριφορές όπως είναι οι ακόλουθες:

Ø Η παρατεταμένη απουσία εκδήλωσης θρήνου.

Ø Η παρατεταμένη αποχή από το παιχνίδι και τις σχέσεις με τους συνομηλίκους.

Ø Οι επίμονες κατηγορίες που απευθύνονται στον εαυτό του ή σε άλλους τους οποίους θεωρεί υπεύθυνους για το θάνατο.

Ø Τα παρατεταμένα σοβαρά προβλήματα στη σχολική επίδοση ή τη σχέση με τους συμμαθητές και τους καθηγητές.

Ø Η πλήρης ταύτιση με το άτομο που πέθανε και η προσπάθεια αναπλήρωσης του κενού του.

Ø Οι διαταραχές σίτισης και ύπνου (εφιάλτες).

Ø Οι έντονες και παρατεταμένες σωματικές ενοχλήσεις.

Ø Η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά.

  Στην περίπτωση πενθούντος μαθητή στο σχολείο, το πλαίσιο θα πρέπει να είναι προετοιμασμένο να προσφέρει υποστήριξη και σταθερότητα με διακριτικότητα. Ο μαθητής θα πρέπει να αισθανθεί την διαθεσιμότητα και την απαντητικότητα του σχολικού περιβάλλοντος χωρίς να γίνεται δέκτης υπερβολικών συμπεριφορών συμπαράστασης.

  Ένα ζήτημα που πολλές φορές σε τέτοιες περιπτώσεις αντιμετωπίζει το σχολικό πλαίσιο είναι η έκθεση στα Μ.Μ.Ε. Είναι πιθανό μετά από ένα τραγικό συμβάν οι δημοσιογράφοι να επιχειρήσουν να προσεγγίσουν τους μαθητές, τους εκπαιδευτικούς και τις οικογένειες. Σε αυτή την περίπτωση οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να προστατεύσουν τους μαθητές από μια τέτοια έκθεση. Χρήσιμο είναι να υπάρξει ένας εκπρόσωπος του σχολείου που θα απευθύνεται στα Μ.Μ.Ε σε συνεννόηση πάντα με την πενθούσα οικογένεια.. Ταυτόχρονα θα πρέπει να συστηθεί στα παιδιά να μιλάνε στα μέσα μόνο με τη συνοδεία κηδεμόνα. Τα αίτια του συμβάντος και στοιχεία που αφορούν την προσωπική ιστορία του θύματος δεν είναι δημοσιοποιήσιμα. Η κοινοποίηση στοιχείων αντίθετα θα πρέπει να αφορά αποκλειστικά σε πληροφορίες καταλόγου και πληροφορίες για την τελετή.

  Η διαχείριση του θρήνου στο σχολείο όπως προαναφέραμε αποσκοπεί στη δημιουργία ενός ασφαλούς πλαισίου έκφρασης της απώλειας. Το πλαίσιο όμως αυτό το αποτελούμε κυρίως εμείς, οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας, οι εκπαιδευτικοί και το οικογενειακό περιβάλλον. Είναι σημαντικό λοιπόν σε κάθε περίπτωση να διαχειριζόμαστε τις δικές μας αγωνίες που σχετίζονται με το γεγονός του θανάτου και να προετοιμάζουμε την εμπλοκή μας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Βασίλης Αλαφούζος

Ψυχολόγος