Μύθοι και αλήθειες για τη σχιζοφρένεια

  Έχοντας τις πιο πολλές αναφορές στον κινηματογράφο, το θέατρο, τη μουσική, τη λογοτεχνία και το διαδίκτυο, θα έλεγε κανείς ότι η σχιζοφρένεια είναι η πιο «γνωστή» ψυχική ασθένεια. Πόσοι όμως γνωρίζουν πραγματικά τι είναι η σχιζοφρένεια; Ποια είναι η πραγματικότητα, σε σχέση με τους μύθους που επικρατούν γύρω από αυτήν;

   Η σχιζοφρένεια είναι μια σοβαρή ψυχική διαταραχή, που προσβάλλει πολλές ψυχικές λειτουργίες- η σκέψη, η αντίληψη, το συναίσθημα, η αίσθηση του εαυτού, η βούληση και η λειτουργικότητα του ατόμου που πάσχει από σχιζοφρένεια επηρεάζονται σε σημαντικό βαθμό. Ας δούμε όμως με απλά λόγια την κλινική εικόνα που παρουσιάζει ένα άτομο που πάσχει από την τυπική μορφή της σχιζοφρένειας. Ένα από τα βασικότερα συμπτώματα της σχιζοφρένειας είναι ότι το άτομο που πάσχει από αυτήν εμφανίζει παραληρηματικές ιδέες, δηλαδή εξωπραγματικές πεποιθήσεις. Ο ασθενής μπορεί να πιστεύει ότι οι τα άλλα άτομα μπορούν να ακούσουν τις σκέψεις του ή ότι οι άλλοι τοποθετούν σκέψεις στο μυαλό του. Μπορεί να εμφανίζει ιδέες δίωξης ότι κινδυνεύει ή διώκεται από κάποιον. Μπορεί ακόμη να πιστεύει ότι ο/η σύντροφος του τον/την απατά ή ότι έχει κάποιες ιδιαίτερες δυνάμεις ή αποστολή να σώσει τον κόσμο. Ένα άλλο βασικό σύμπτωμα της σχιζοφρένειας είναι οι ψευδαισθήσεις, δηλαδή αισθητηριακές εμπειρίες που μπορεί να έχει το άτομο χωρίς να υπάρχει το ανάλογο ερέθισμα. Οι πιο συχνές ψευδαισθήσεις είναι οι ακουστικές, δηλαδή το άτομο μπορεί να ακούει ήχους, θορύβους ή φωνές που τον/την σχολιάζουν ή του/της δίνουν εντολές. Το συναίσθημα ενός ατόμου που πάσχει από σχιζοφρένεια μειώνεται στην ένταση του ή πολύ συχνά μπορεί να απουσιάζει ή να μην ταιριάζει με την ατμόσφαιρα αυτού που συζητάμε. Η ικανότητα του ατόμου να αναλάβει πρωτοβουλίες και να επιλέξει ανάμεσα σε εναλλακτικές επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό, ενώ πολύ συχνά επίσης υπάρχει δυσκολία στις διαπροσωπικές σχέσεις, καθώς το άτομο αποσύρεται κοινωνικά. Η αυτοκτονία, οι απόπειρες αυτοκτονίας και ο αυτοκτονικός ιδεασμός εμφανίζονται συχνά στη κλινική εικόνα των ατόμων που πάσχουν από σχιζοφρένεια.

   Η σχιζοφρένεια βρίσκεται παντού, σε κάθε μέρος του κόσμου και εμφανίζεται περίπου στο 1% του γενικού πληθυσμού. Αφορά εξίσου και άνδρες και γυναίκες, κυρίως μέχρι την ηλικία των 35 ετών. Η πορεία της μπορεί να επηρεαστεί θετικά ή αρνητικά από κάποιους προγνωστικούς παράγοντες, όπως είναι η ηλικία, το φύλο, η παρουσία ή όχι εκλυτικών γεγονότων, η προνοσηρή προσωπικότητα του ατόμου, το οικογενειακό ιστορικό και η ανταπόκριση στη θεραπεία.

   Ας δούμε όμως τώρα κάποιους μύθους που επικρατούν γύρω από τη σχιζοφρένεια και ποια είναι η αλήθεια γύρω από αυτήν την ψυχική διαταραχή.

· Μύθος: Κανείς δεν θεραπεύεται από τη σχιζοφρένεια.

Κάθε ασθενής με σχιζοφρένεια έχει διαφορετική εξέλιξη, καθώς η σχιζοφρένεια είναι μια ψυχική διαταραχή με πολλές μορφές, με διαφορετικό τρόπο έναρξης, διαφορετική πορεία και διαφορετική ανταπόκριση στη θεραπεία. Περίπου ένα 20-30% των ασθενών παρουσιάζει τέτοια συμπτωματολογία, που τους επιτρέπει να έχουν μια ικανοποιητική και λειτουργική ζωή. Το 1/3 των ασθενών παρουσιάζει δυσμενή πρόγνωση με συχνές υποτροπές και νοσηλείες, με αποτέλεσμα τα άτομα αυτά να χρήζουν συνεχούς φροντίδας και υποστήριξης.

· Μύθος: Τα άτομα με σχιζοφρένεια πρέπει να κλείνονται στο ψυχιατρείο.

Τα άτομα που πάσχουν από σχιζοφρένεια πρέπει να νοσηλεύονται όταν και όσο το χρειάζονται πραγματικά. Σήμερα, η σχιζοφρένεια μπορεί να αντιμετωπισθεί αποτελεσματικά σε εξωνοσοκομειακές δομές, παρουσιάζοντας καλύτερη έκβαση, καθώς η ένταξη των ατόμων αυτών στη κοινότητα βοηθά στην εξέλιξη της νόσου.

· Μύθος: Τα άτομα με σχιζοφρένεια έχουν νοητική υστέρηση.

Η σχιζοφρένεια και η νοητική υστέρηση είναι δυο εντελώς διαφορετικές καταστάσεις. Η σχιζοφρένεια μπορεί να προσβάλλει άτομα ανεξαρτήτως νοητικού επιπέδου.

· Μύθος: Τα άτομα με σχιζοφρένεια δεν μπορούν να εργαστούν.

Αντιθέτως, τα άτομα που πάσχουν από σοβαρές ψυχικές ασθένειες βελτιώνονται πολύ όταν εργάζονται, είτε σε κανονικές εργασίες, είτε σε προγράμματα προστατευόμενης εργασίας, ανάλογα με τις δυνατότητές τους.

· Μύθος: Τα άτομα με σχιζοφρένεια είναι συνήθως βίαια και επικίνδυνα.

Τα άτομα με ψυχική ασθένεια δεν είναι περισσότερο βίαια ή επικίνδυνα σε σχέση με τον υγιή πληθυσμό. Η βία που μπορεί να σχετίζεται με την σχιζοφρένεια οφείλεται κυρίως στη μη λήψη φαρμάκων και στην έλλειψη στήριξης και αποδοχής. Η πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας, η λήψη της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής και η ψυχοκοινωνική στήριξη είναι τρόποι που μπορούν να βοηθήσουν αποτελεσματικά στη μείωση της τυχόν επιθετικής συμπεριφοράς.

   Η άγνοια γύρω από τη φύση της διαταραχής οδηγεί συχνά στο συναίσθημα του φόβου, της ντροπής και κατ’ επέκταση στον κοινωνικό στιγματισμό των ατόμων που νοσούν. Η άρση του κοινωνικού στιγματισμού μπορεί να προέλθει μόνο μέσα από την ενημέρωση και της εκπαίδευση από ειδικούς ψυχικής υγείας και από τα επιστημονικά συνέδρια, ενώ τα ΜΜΕ μπορούν να παίξουν έναν πολύ σημαντικό ρόλο, κάνοντας σωστή χρήση των όρων και αποσυνδέοντας τις ψυχικές διαταραχές από την επικίνδυνη συμπεριφορά, που τόσο συχνά προβάλλεται σε ταινίες.

Παναγιώτα Τούμπα

Κλινική ψυχολόγος