Κοινωνική φοβία: πολύ περισσότερα απ' ότι απλή ντροπαλότητα.

   Η κοινωνική φοβία είναι ο φόβος που έχει ένα άτομο ότι θα γίνει αντικείμενο κριτικής και αρνητικής αξιολόγησης από τους άλλους, γεγονός που οδηγεί σε αισθήματα ανεπάρκειας, άγχους, ντροπής, υποτίμησης και τελικά σε αποφευκτική συμπεριφορά και σε κατάθλιψη. Διακρίνεται σε 2 τύπους: στην ειδική κοινωνική φοβία, όπου το άτομο φοβάται να προβεί σε συγκεκριμένες δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα να μιλήσει σε κοινό, να φάει μπροστά σε τρίτους κτλ. και στη γενικευμένη κοινωνική φοβία, όπου το άτομο είναι αγχωμένο και νευρικό σχεδόν σε όλες τις κοινωνικές περιστάσεις.

   Τα άτομα που παρουσιάζουν κοινωνική φοβία συνήθως βιώνουν έντονη συναισθηματική δυσφορία στις ακόλουθες περιστάσεις:

· Να συστηθούν σε τρίτους

· Να τους πειράξουν ή να τους ασκήσουν κριτική οι άλλοι

· Να είναι το επίκεντρο της προσοχής

· Να τους παρακολουθεί κάποιος τρίτος ενώ επιτελούν μια δραστηριότητα

· Να γνωρίζουν σημαντικά πρόσωπα εξουσίας

· Να έχουν κοινωνικές συναναστροφές με ξένους

· Να έχουν διαπροσωπικές σχέσεις, είτε φιλικές, είτε ερωτικές

  Θα πρέπει να επισημάνουμε ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ της κοινωνικής φοβίας και της ντροπαλότητας. Τα ντροπαλά άτομα μπορεί να μην αισθάνονται άνετα σε κοινωνικές περιστάσεις, αλλά δεν βιώνουν έντονο άγχος, ούτε εκδηλώνουν σωματικά συμπτώματα, όπως ένα άτομο που πάσχει από κοινωνική φοβία. Οι σωματικές εκδηλώσεις που συνοδεύουν την κοινωνική φοβία περιλαμβάνουν έντονο άγχος, ναυτία, ταχυπαλμία, κοκκίνισμα του προσώπου, υπερβολική εφίδρωση, ξηροστομία, τρόμο, μυϊκούς σπασμούς ιδιαίτερα στη περιοχή του προσώπου και του λαιμού.

   Τα άτομα με κοινωνική φοβία γνωρίζουν ότι η φοβία τους είναι παράλογη και υπερβολική, αλλά παρ’ όλα αυτά, το να «γνωρίζει» κάποιος κάτι, δεν σχετίζεται απαραίτητα με το να το «πιστεύει» και να το «αισθάνεται». Για τον λόγο αυτό, οι σκέψεις και τα συναισθήματα των ατόμων που πάσχουν από κοινωνική φοβία επιμένουν και δεν φαίνεται να υποχωρούν, παρά το γεγονός ότι συχνά μπορεί να έρχονται αντιμέτωποι με τους φόβους τους στη καθημερινή τους ζωή. Ως αποτέλεσμα αυτού, τα άτομα αυτά συχνά αποφεύγουν όσο μπορούν τις κοινωνικές συναναστροφές, δεν λένε ποτέ τη γνώμη τους και υιοθετούν μια παθητική στάση ζωής, περιορίζοντας έτσι τις επαγγελματική και διαπροσωπική τους εξέλιξη και ενισχύοντας την χαμηλή αυτοεκτίμησή τους.

  Αιτίες: Η κοινωνική φοβία μπορεί να δημιουργηθεί είτε μέσω ενός τραυματικού γεγονότος, είτε μέσω μιας διαδικασίας μάθησης από ένα πρότυπο, όπως είναι ο γονέας. Σημαντική είναι η συμβολή του οικογενειακού περιβάλλοντος στην ανάπτυξη των κοινωνικών φόβων, και ιδιαίτερα η γονεϊκή υπερπροστασία και η τιμωρητική συμπεριφορά.

  Θεραπεία: η θεραπευτική προσέγγιση που έχει τα καλύτερα αποτελέσματα στην αντιμετώπιση της κοινωνικής φοβίας είναι η γνωστική- συμπεριφοριστική θεραπεία, κατά την οποία το άτομο μαθαίνει να αναδομεί όλες τις παράλογες και δυσλειτουργικές σκέψεις και απόψεις. Τα πιο σημαντικά σημεία της αντιμετώπισης της κοινωνικής φοβίας είναι:

1. Κατανόηση και συνειδητοποίηση του προβλήματος.

2. Δέσμευση στη θεραπευτική προσέγγιση, ακόμη και όταν επαναλαμβάνεται ή φαίνεται δύσκολη.

3. Επιμονή στη πρακτική εξάσκηση, ώστε όλες αυτές οι νέες πληροφορίες να αποτυπωθούν στο μυαλό του ατόμου και όλες οι γνωστικές μέθοδοι να γίνουν αυτόματες και συνηθισμένες.

4. Συμμετοχή σε θεραπευτικές ομάδες αντιμετώπισης της κοινωνικής φοβίας.

5. Ιεράρχηση των κοινωνικών περιστάσεων που δημιουργούν άγχος στο άτομο, ώστε να χρησιμοποιηθεί ως ένα πλάνο σχεδιασμού της θεραπευτικής παρέμβασης.

   Πώς μπορώ να βοηθήσω τον εαυτό μου;

Σε επίπεδο τρόπου σκέψης, προσπαθήστε να αξιολογήσετε κατά πόσο οι σκέψεις σας είναι ρεαλιστικές. Κάποιες βοηθητικές ερωτήσεις είναι:

· Ποιες αποδείξεις έχω ότι ισχύει όντως αυτό που σκέφτομαι;

· Τι άλλο μπορεί να συμβαίνει;

· Ακόμη και αν καταλήξω ότι η σκέψη μου ισχύει, ποιο είναι το χειρότερο πράγμα που θα μπορούσε να μου συμβεί;

Σε επίπεδο συμπεριφοράς, είναι σημαντικό να αρχίσετε να αναγνωρίζετε τι ακριβώς κάνετε τη στιγμή που αισθάνεστε άγχος (πχ. αποστρέφετε το βλέμμα, φεύγετε κτλ.) και αφού αναγνωρίσετε αυτές τις συμπεριφορές να προσπαθήσετε να τις αλλάξετε, χρησιμοποιώντας τις γνώσεις που πήρατε από την αξιολόγηση των δυσλειτουργικών σκέψεων, όπως αναφέραμε παραπάνω. Με αυτόν τον τρόπο, στη συνέχεια μπορείτε να επιβεβαιώσετε αν τελικά οι φόβοι σας επιβεβαιώθηκαν και πόσο διαφέρει από την πραγματικότητα αυτό που φοβάστε ότι θα συμβεί.

Επιπλέον σε πρακτικό επίπεδο, είναι πολύ σημαντικό να κάνετε μια λίστα ιεράρχησης με τις καταστάσεις που σας αγχώνουν και να ξεκινάτε με εκείνες που σας προκαλούν λιγότερο άγχος, οργανώνοντας από πριν ένα σχέδιο δράσης καθώς προσπαθείτε να φανταστείτε τι πρόκειται να αντιμετωπίσετε. Θα πρέπει σταδιακά να σταματήσετε την αποφυγή και να επιδιώκετε τη συναναστροφή με τους γύρω σας, χωρίζοντας το σε μικρότερους, επιμέρους στόχους. Η ατομική προσπάθεια είναι πολύ σημαντική, αλλά δεν μπορεί να αντικαταστήσει την οργανωμένη θεραπευτική προσέγγιση από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΤΟΥΜΠΑ

Κλινική ψυχολόγος