Το δεύτερο κύμα της πανδημίας και οι πληροφορίες με τις οποίες κατακλυζόμαστε καθημερινά αναφορικά με την εξάπλωση του Covid-19, επηρεάζουν τη ψυχολογική μας κατάσταση και επιδεινώνουν το άγχος μας, ιδιαίτερα αν συνυπάρχουν και οικονομικές επιπτώσεις. Φυσικά και δεν θα μπορούσαν να μείνουν ανεπηρέαστα από το δεύτερο κύμα της πανδημίας και τα παιδιά, καθώς επηρεάζει και την δική τους καθημερινότητα.
Για άλλη μια φορά, οι γονείς ανησυχούν ιδιαίτερα καθώς οι προκλήσεις που χρειάζεται να αντιμετωπίσουν είναι τεράστιες. Θα πρέπει να είναι παρόντες 24 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα, τις περισσότερες φορές φροντίζοντας παράλληλα και την δική τους εργασία από το σπίτι. Παράλληλα, νιώθουν την ανάγκη να δημιουργήσουν ή να διατηρήσουν μια εικόνα ενός «ιδανικού» γονέα: να μην δουν πολύ τηλεόραση τα παιδιά, να φροντίσουν για τη συνέπεια της συμμετοχής τους στη τηλεκπαίδευση, να μην φάνε πολλά γλυκά, να διατηρήσουν τη ρουτίνα τους ύπνου τους, να ενθαρρύνουν τη μάθηση, να ενημερώνουν τα παιδιά, ανάλογα με την ηλικία και το γνωστικό τους επίπεδο, για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η χώρα μας λόγω της πανδημίας, καθώς και για τους κινδύνους που ελλοχεύουν σε θέματα υγείας, χωρίς καταστροφολογίες και υπερβολές. Γονείς-πολυεργαλεία λοιπόν.
Πώς μπορούν επομένως οι γονείς με απλά βήματα να διατηρήσουν και να ενισχύσουν τη ψυχική υγεία των παιδιών τους (και τη δική τους);
1. Αρχικά, προσπαθήστε για άλλη μια φορά να εξηγήσετε στα παιδιά τι συμβαίνει με τρόπο ειλικρινή, απλό και κατανοητό, ανάλογα με την ηλικία τους και τις γνωστικές τους ικανότητες. Διερευνήστε τι γνωρίζουν ήδη τα παιδιά για τον Covid-19 με ερωτήσεις τύπου: «Τι λένε οι φίλοι σου για τον κορωνοϊό;», «Έχεις ακούσει κάποιους ενήλικες να συζητούν για το θέμα αυτό;», «Τι πιστεύεις για τα γεγονότα που έχεις ακούσει;», «Για ποιο λόγο συνέβησαν;», «Πώς θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί;».
2. Φροντίστε να περιορίσετε την έκθεσή τους στις συνεχείς ειδήσεις και καθησυχάστε τα ότι είναι ασφαλή όσο τηρούν τα απαραίτητα μέτρα προστασίας. Απαντήστε σε όσα σας ρωτάνε τα παιδιά με ειλικρίνεια και σαφήνεια, χωρίς να παρέχετε υπερ-πληροφόρηση. Ο στόχος είναι τα παιδιά να νιώθουν ενημερωμένα, με πληροφορίες που βασίζονται σε έγκυρες πηγές.
3. Ενισχύστε τα παιδιά να εκφράσουν ελεύθερα τις απορίες και τους φόβους τους. Μην τα πιέζετε να σας μιλήσουν για πράγματα που δεν επιθυμούν.
4. Ως γονείς που λειτουργείτε ως πρότυπο συμπεριφοράς για τα παιδιά σας, προσπαθήστε να περιορίσετε το δικό σας άγχος. Αντιμετωπίστε την κατάσταση με ψυχραιμία και λογική και προσπαθήστε να έχετε μια ήρεμη και σταθερή φωνή στις συζητήσεις σας με τα παιδιά. Αν βιώνετε έντονο άγχος οι ίδιοι, καλό είναι να αναζητήσετε βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας.
5. Προσπαθήστε να διατηρήσετε, όσο είναι εφικτό, ένα καθημερινό πρόγραμμα. Το πρόγραμμα βοηθά τα παιδιά να νιώθουν ασφαλή και πιο σίγουρα σχετικά με το τι θα επακολουθήσει. Καλό είναι να διατηρηθούν οι ώρες ύπνου και φαγητού των παιδιών και να προσαρμοστούν λίγο διαφορετικά οι δραστηριότητες που δεν μπορούν να υλοποιηθούν έξω από το σπίτι, ώστε να μην τις χάσουν τελείως.
6. Ενθαρρύνετε την έξοδο των παιδιών από το σπίτι για άθληση, τηρώντας όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας.
7. Ενθαρρύνετε τις κοινωνικές τους επαφές, έστω και ηλεκτρονικά.
8. Εστιάστε στη φροντίδα της σχέσης σας με τα παιδιά και στη σύνδεσή σας μαζί τους.
9. Μην κρύβεστε πίσω από τη δικαιολογία «είναι παιδί και δεν καταλαβαίνει». Η αλήθεια είναι ότι τα παιδιά κατανοούν την ανάγκη για αλλαγή και πειθαρχούν καλύτερα από τους ενήλικες.
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η καραντίνα για τα παιδιά δεν είναι διακοπές, όπως πολλοί μπορεί να πιστεύουν. Είναι απώλεια της γνωστής και δομημένης καθημερινότητάς τους, η οποία τους προσφέρει ασφάλεια, σιγουριά και αίσθηση ταυτότητας. Ο εγκλεισμός στο σπίτι και η απομάκρυνσή τους από αγαπημένα πρόσωπα και συνήθειες, τους προκαλεί μεγάλη αναστάτωση, ιδιαίτερα στις πιο μικρές ηλικίες. Επιπλέον, πολλά παιδιά καταφεύγουν στη χρήση ηλεκτρονικών παιχνιδιών, τάμπλετ και βιντεοπαιχνιδιών, προκειμένου να απασχοληθούν, δημιουργώντας υπόβαθρο για ενδεχόμενο μελλοντικό εθισμό στα παιχνίδια και το Διαδίκτυο, γεγονός το οποίο ενισχύεται και από την έλλειψη φυσικής επαφής με φίλους και συνομήλικους. Η σχολική τάξη, με φυσική παρουσία, αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα κοινωνικοποίησης των παιδιών. Όταν αυτή απουσιάζει και αντικαθίσταται από την τηλεκπαίδευση, ενδέχεται να δημιουργηθούν στα μικρότερα παιδιά συναισθήματα ανασφάλειας, ντροπής, δισταγμού και φόβου σε μελλοντική αλληλεπίδρασή τους με τους συνομήλικους τους.
Σύμφωνα με τις κλινικές παρατηρήσεις πολλών ειδικών, τους τελευταίους μήνες πολλά παιδιά βιώνουν άγχος, αβεβαιότητα, αρνητικές σκέψεις και προβληματισμούς. Τα παιδιά των μικρότερων ηλικιών εκδηλώνουν το άγχος τους με ποικίλους τρόπους: θυμώνουν, αντιδρούν, παρουσιάζουν αντίσταση και δυσκολίες στον ύπνο, προσκολλώνται έντονα στους γονείς τους.
Χαρακτηριστική είναι η εικόνα που μας έδωσε πρόσφατη μελέτη στην Ιταλία και την Ισπανία αναφορικά με τις ψυχολογικές επιπτώσεις του lockdown σε παιδιά και εφήβους. Στην μελέτη συμμετείχαν γονείς παιδιών ηλικίας από 3 ώς 18 ετών (Orgilés, M., Morales, A., Delveccio, E., Mazzeschi, C., & Espada, J. (2020). Immediate psychological effects of the COVID-19 quarantine in youth from Italy and Spain). Διαπιστώθηκε ότι ένα συντριπτικό ποσοστό των γονέων (85,7%) εκλάμβανε αλλαγές στη συμπεριφορά των παιδιών τους κατά τη διάρκεια της καραντίνας, με συχνότερα συμπτώματα τη δυσκολία συγκέντρωσης (76,6%), τη νωχελικότητα (52%), την ευερεθιστότητα (39%), την ανησυχία (38,8%), τη νευρικότητα (38%), το συναίσθημα της μοναξιάς (31,3%), τη δυσφορία (30,4%) και την ανησυχία (30,1%). Παρότι δεν έχουν ακόμη πραγματοποιηθεί έρευνες για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της καραντίνας λόγω του COVID-19 στην ψυχολογία των παιδιών, οι ειδικοί συμφωνούν ότι η κοινωνική απομόνωση και η μοναξιά μπορούν να επιδράσουν αρνητικά στην ψυχική υγεία σε βάθος χρόνου. Άλλωστε προηγούμενες έρευνες που έγιναν για τις ψυχολογικές επιπτώσεις της επιδημίας του SARS-1, ανέδειξαν ότι η καραντίνα αυξάνει κατά 4 φορές τον κίνδυνο εμφάνισης Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες (PTSD) σε γονείς και παιδιά που βρίσκονταν σε συνθήκες καραντίνας, εν συγκρίσει με αυτούς που δεν είχαν βιώσει τέτοιες συνθήκες.
Η διαχείριση όλων αυτών των αλλαγών και των δεδομένων δεν είναι εύκολη για τα παιδιά. Ενώ ένας υγιής ενήλικας μπορεί να διαχειριστεί το άγχος του, όσο τρομερό και αν του φαίνεται, τα παιδιά συνήθως το βιώνουν ως κάτι ακόμη πιο τρομακτικό και χειρότερο, ακριβώς επειδή δεν είναι αρκετά ώριμα ακόμη για να καταλάβουν τι συμβαίνει ή δεν διαθέτουν τους ίδιους πόρους που έχουν οι ενήλικες για να το διαχειριστούν. Έτσι, εναπόκειται στους ενήλικες της ζωής τους, δηλαδή στους γονείς τους, να τους διδάξουν τα εργαλεία, για να αντιμετωπίσουν τα συναισθήματά τους με υγιή τρόπο, παίζοντας με αυτόν τον τρόπο έναν σημαντικό ρόλο στην ανακούφιση του άγχους τους και στη ψυχολογική τους υποστήριξη.
Κάποιες τεχνικές που μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση του άγχους του παιδιού είναι:
1. Η δύναμη της αγκαλιάς. Αν το παιδί είναι δεκτικό, μπορείτε να το κάνετε μια αγκαλιά. Αν όχι, απλά μπορείτε να καθίσετε κοντά του.
2. Η δύναμη της όμορφης ανάμνησης. Ενθαρρύνετε το παιδί σας να κλείσει τα μάτια του και να θυμηθεί μια στιγμή, όπου πραγματικά ήταν χαρούμενος/η και ήρεμος/η. Ενθαρρύνετε το να θυμηθεί αυτό το γεγονός με κάθε λεπτομέρεια.
3. Η δύναμη των 5 αισθήσεων. Ενθαρρύνετε το παιδί να χρησιμοποιήσει και τις 5 του αισθήσεις σε σχέση με τα περιβάλλον του. «Δες 5 πράγματα, Άκου 4, Ακούμπα 3, Μύρισε 2 και Γεύσου 1».
4. Η δύναμη της γυμναστικής και του χορού. «Χοροπήδα. Τρέξε. Παίξε με μια μπάλα. Χόρεψε».
5. Η δύναμη της χαλάρωσης και των βαθιών αναπνοών. Οι βαθιές ανάσες χαλαρώνουν το νευρικό μας σύστημα. Ένα έξυπνο παιχνίδι, κατά το οποίο το παιδί παίρνει βαθιές ανάσες και χαλαρώνει, είναι οι φούσκες.
6. Η δύναμη της τέχνης. Ενθαρρύνετε το παιδί σας να ζωγραφίσει την ανησυχία του και στη συνέχεια συζητήστε μαζί του.
7. Η δύναμη των προηγούμενων εμπειριών. Ενθαρρύνετε το παιδί σας να θυμηθεί την τελευταία φορά που νίκησε το άγχος του, τι το βοήθησε και να προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει αυτή την εμπειρία στο τώρα.
8. Η δύναμη της γραφής. Ενθαρρύνετε το παιδί σας να βαθμολογήσει τη σοβαρότητα του λόγου που το αγχώνει σε μια κλίμακα από τα 1 έως το 10. Στη συνέχεια, πείτε στο παιδί να γράψει την ανησυχία του και έπειτα να σκίσει ή να πετάξει τα χαρτί.
9. Η δύναμη των κατοικίδιων ζώων. 10-15 λεπτά παιχνιδιού με το κατοικίδιο μας, μπορεί να μας χαλαρώσει και να μειώσει τους παλμούς της καρδιάς.
Αυτό όμως που είναι πολύ σημαντικό να θυμούνται όλοι οι γονείς είναι ότι η σύνδεσή τους με το παιδί τους και η συναισθηματική διαθεσιμότητά τους 24ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα, είναι αυτό που θα το ανακουφίσει περισσότερο απ’ όλα. Ας προσπαθήσουν να αφουγκραστούν τις συναισθηματικές του ανάγκες και ας δώσουν τον χρόνο που χρειάζεται το κάθε παιδί ξεχωριστά να αντιμετωπίσει τις αλλαγές και να επιστρέψει σταδιακά στη ρουτίνα του.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΤΟΥΜΠΑ
Κλινική ψυχολόγος
Επιστημονικά υπεύθυνη
ΚΜΨΥ ΝΑ ΚΥΚΛΑΔΩΝ
Comments