Η γνωστική αναδόμηση ή αναπλαισίωση είναι μια τεχνική της Γνωστικής Συμπεριφοριστικής Θεραπείας, η οποία χρησιμοποιείται από εξειδικευμένους ψυχολόγους και ψυχοθεραπευτές. Στόχος της είναι ο εντοπισμός των δυσπροσαρμοστικών πεποιθήσεων και η αναπλαισίωση/ αντικατάστασή τους με νέες περισσότερο υγιείς. Η εφαρμογή της αναπλαισίωσης γίνεται όχι για να αγνοήσουμε την πραγματικότητα, αλλά για να νοηματοδοτήσουμε τα ίδια γεγονότα με έναν τρόπο διαφορετικό, καθώς ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τα γεγονότα καθορίζει τις σκέψεις μας, το συναίσθημά μας και την συμπεριφορά μας. Ιδιαίτερα σε άτομα που υποφέρουν από αγχώδεις και καταθλιπτικές διαταραχές, η γνωστική αναδόμηση αποτελεί μια χρήσιμη θεραπευτική παρέμβαση της Γνωστικής Συμπεριφοριστικής Θεραπείας.
Οι περισσότερες πεποιθήσεις μας μπορεί να είναι λογικές και ως επί το πλείστον ακριβείς αναπαραστάσεις λειτουργίας του κόσμου. Ωστόσο, έχουμε πολλές πεποιθήσεις που δεν είναι λογικές και ακριβείς. Η κατανόηση αυτής της διαφοράς μεταξύ των ορθολογικών και των παράλογων πεποιθήσεων αποτελεί το κλειδί για την γνωστική αναδόμηση.
Προκαλώντας τις παράλογες πεποιθήσεις
Πολύ συχνά είναι χρήσιμο να αμφισβητήσετε τις αρνητικές πεποιθήσεις σας και να αναρωτηθείτε πόσο αληθινές ή έγκυρες είναι. Στην πορεία αυτής της αμφισβήτησης, ο πλέον κατάλληλος για να σας βοηθήσει και να σας «εκπαιδεύσει» είναι ο ειδικός ψυχικής υγείας. Ας δούμε ένα τέτοιο παράδειγμα: ένα άτομο που υποφέρει από κοινωνική φοβία μπορεί να έχει σχηματίσει τη πεποίθηση ότι «Κανείς δεν θα με συμπαθήσει ποτέ». Αλλά πόσο ρεαλιστικό εντέλει είναι όλο αυτό; Η πεποίθηση αυτή μπορεί να αμφισβητηθεί θέτοντας του κάποιες ερωτήσεις:
· Ποιες είναι οι ενδείξεις/ αποδείξεις ότι η σκέψη σου είναι σωστή και ποιες είναι ότι δεν είναι η σωστή;
· Ποιο θα ήταν το χειρότερο που θα μπορούσε να σου συμβεί αν όντως ισχύει αυτή η σκέψη; Θα μπορούσες να το ξεπεράσεις;
· Ποιο είναι το καλύτερο που θα μπορούσε να σου συμβεί; Ποια είναι η πιο ρεαλιστική έκβαση;
· Αν ο/ η φίλος/η σου ήταν σε αυτή τη κατάσταση και είχε αυτή τη σκέψη, τι θα του έλεγες;
Ο στόχος της γνωστικής αναδόμησης δεν είναι η δημιουργία εξωπραγματικών πεποιθήσεων, τύπου «όλοι θα με συμπαθούν πάντα», αλλά να βρεθεί ένας πιο θετικός τρόπος για να αναπλαισιωθεί η πεποίθηση, χωρίς να αλλοιωθούν τα πραγματικά γεγονότα.
Ο σημαντικός ρόλος των λέξεων
Οι λέξεις που χρησιμοποιούμε είναι κομβικής σημασίας για την αναδόμησή τους. Μερικές φορές το να αφηγούμαστε την ίδια πεποίθηση χρησιμοποιώντας άλλες λέξεις μπορεί να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αισθανόμαστε.
· Αποφύγετε υπερβολικές εκφράσεις
Λέξεις όπως: «ποτέ», «πάντα», «πολύ», τείνουν να μεγιστοποιούν το πόσο αληθή είναι τα γεγονότα. Το να χρησιμοποιούμε εναλλακτικά λέξεις λιγότερο έντονες, όπως «καμιά φορά», «που και που», «λίγο», βοηθάει στο να αναπλαισιώσουμε κάτι σε λιγότερο σοβαρό.
· Η δύναμη του «ακόμα»
Το «ακόμα» είναι ο καλύτερος τρόπος για περιγράψουμε κάτι που δεν μας έχει ακόμα συμβεί και για το οποίο είμαστε ανοικτοί. Για παράδειγμα, όταν κάποιος λέει «δεν έχω πετύχει τον στόχο μου» απέχει πολύ από το να πει «δεν έχω πετύχει τον στόχο μου ακόμα». Το παρελθόν δεν καθορίζει το μέλλον και η υπενθύμιση αυτή μπορεί να είναι ιδιαίτερα ενδυναμωτική σε δύσκολες και απαιτητικές περιόδους.
Η αντικατάσταση των αρνητικών πεποιθήσεων με περισσότερο λειτουργικές, δηλαδή η γνωστική αναδόμηση, είναι ιδιαίτερα σημαντική και μπορεί να βελτιώσει τη καθημερινότητα του ατόμου. Για να μπορέσει το άτομο να «εκπαιδευτεί» στις μεθόδους αυτές είναι απαραίτητη η εδραίωση μιας θεραπευτικής σχέσης με ειδικό ψυχικό υγείας εξειδικευμένο στο μοντέλο της Γνωστικής Συμπεριφοριστικής Θεραπείας.
Παναγιώτα Τούμπα
Κλινική ψυχολόγος
Comments