Με επίκεντρο την μελέτη του ανθρώπινου ψυχισμού, η ψυχοπαθολογία προσπαθεί να αποσαφηνίσει και να επισημάνει την παθολογική συμπεριφορά. Ο ορισμός της ψυχοπαθολογίας βασίζεται σε ένα συνδυασμό κριτηρίων. Η διάκριση μεταξύ ψυχοπαθολογικού και μη δεν είναι πάντα εύκολη υπόθεση, καθώς η διαχωριστική γραμμή μεταξύ φυσιολογικού και μη για κάποιους είναι αφηρημένη και τοποθετείται δύσκολα. Η μη συνηθισμένη συμπεριφορά δεν είναι απαραίτητα και παθολογική και το αντίστροφο. Η συμπεριφορά που παρατηρείται σε μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού δεν είναι πάντοτε αποδεκτή ή μη παθολογική.
Επομένως με βάση ποια κριτήρια θα μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε τη «μη φυσιολογική» από τη «φυσιολογική» συμπεριφορά;
Ορισμένα από τα χαρακτηριστικά της ψυχοπαθολογίας, βάση των οποίων μπορούμε να εκτιμήσουμε το εάν μια συμπεριφορά είναι «φυσιολογική» ή μη, είναι:
· Δυστυχία/ πόνος/ υποκειμενική ενόχληση.
· Δυσλειτουργικότητα: το αν υπάρχουν σκέψεις η συμπεριφορές που καθιστούν δύσκολη τη καθημερινότητα του ατόμου, ανάλογα με το πλαίσιο στο οποίο βρίσκεται.
· Παράλογες ιδέες.
· Απρόβλεπτες ή ανεξέλεγκτες συμπεριφορές (για παράδειγμα επιθετικότητα), οι οποίες καθιστούν το άτομο επικίνδυνο για τον εαυτό του και τους άλλους.
· Το να βιώνει το άτομο αισθήσεις με διαφορετικό τρόπο από τους άλλους ή να αντιλαμβάνεται ερεθίσματα εκεί όπου δεν υπάρχουν (για παράδειγμα ακουστικές ή οπτικές ψευδαισθήσεις).
· Άρση των αναστολών (για παράδειγμα δημόσια σεξουαλική συμπεριφορά).
· Δυσπροσαρμοστικότητα: το αν το άτομο μπορεί ή όχι να προσαρμοστεί και να ανταποκριθεί στις εκάστοτε κοινωνικές απαιτήσεις.
Η παθολογική ή η μη παθολογική συμπεριφορά επομένως ορίζεται βάσει των αποτελεσμάτων και των συνεπειών αυτής, τόσο στο περιβάλλον του ατόμου, αλλά και στο ίδιο το άτομο. Ο προσδιορισμός της απαιτεί έναν συνδυασμό κριτηρίων και συνυπολογισμό παραγόντων.
Για την καλύτερη διευκόλυνση των ειδικών ψυχικής υγείας, τη διάγνωση και την αντιμετώπιση των ποικίλων διαταραχών συμπεριφοράς, χρησιμοποιούνται παγκοσμίως 2 βασικά συστήματα ταξινόμησης. Το ICD-10 (International Classification of Diseases) και το DSM-V (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). Τα συστήματα ταξινόμησης χρησιμοποιούνται ως διαγνωστικό εργαλείο για τους ειδικούς ψυχικής υγείας, παρέχοντας τα κριτήρια για την ύπαρξη κάθε ψυχικής διαταραχής.
Παναγιώτα Τούμπα
Κλινική ψυχολόγος